Lichaamstaal van je kat uitgelegd

Hoe je de lichaamstaal van je kat herkent

Een kat praat vooral via lichaamstaal, het is haar belangrijkste communicatiemiddel. Door goed naar het lichaam te kijken kun je ontzettend veel informatie over de gemoedstoestand van je kat ontdekken. Maar de nuances tussen de verschillende gemoedstoestanden zijn soms klein. Zo weet denk ik iedereen wel dat een dikke staart betekent dat een kat boos is. Maar weet je ook het verschil tussen een dikke staart die omhoog staat en een dikke staat die omlaag staat? Op het oog lijkt het misschien hetzelfde, maar het betekent iets anders. In dit blog leg ik je de betekenis van verschillende lichaamshoudingen en mimiek uit.

Lichaamstaal
De duidelijkste lichaamstaal zie je in de algehele lichaamshouding, de stand en dikte van de staart en de stand van de oren. Minder opvallend maar zeker niet onbelangrijk zijn de stand van de snorharen, de stand van het mondje en de stand van de pupillen. Ook de houding van de pootjes kan veel zeggen over hoe een kat zich voelt. Maar het is vooral de combinatie van bijvoorbeeld oren en pupillen of van oren en staart die uitsluitsel geven over de exacte state of mind van je kat.

De gemoedstoestand van je kat kun je indelen in een aantal categoriën:
– ontspannen, normaal
– alert
– irritatie
– bang, overgaand in angstig
– agressief (met een onderscheid tussen offensief agressief en defensief agressief)

Ook een combinatie van angst en agressie komt bij katten veel voor.

Lichaamshouding
De lichaamshouding van de kat is een eerste goede indicator van hoe de vlag erbij hangt.

Welke lichaamshouding betekent wat?

• Een ontspannen, staande houding met rechte rug en half hangende staart
  Dit wijst op een neutrale gemoedstoestand;
• Een meer gespannen lichaam, de rug iets oplopend, de kop wat naar beneden en de staart laag
  Dit wijst op een boze/agressieve gemoedstoestand;
• Een gespannen, ineengedoken, lage lichaamshouding met de staart strak om het lijfje
  Dit wijst op angst;
• Een uitgerekte zijwaartse lichaamshouding met geheel gekromde rug en opstaande haren
  Dit wijst op een kat die zich groot maakt om te imponeren, oftewel defensieve agressie.
  

Dit is een grappige infographic die de verschillende lichaamshoudingen mooi laat zien:

Onderaan dit blog komen ook nog een aantal foto’s met voorbeelden voorbij!

Oren
De stand van de oren vertelt ook veel over de bui waarin je kat verkeert. Tegelijkertijd is het verschil tussen bijvoorbeeld woede en angst hierbij een kwestie van millimeters, en daardoor voor veel mensen moeilijk te interpreteren. Daar komt bij dat de echte betekenis van sommige standen van de oren alleen is vast te stellen in combinatie met de lichaamshouding of de stand van de pupillen. Ook de context van de situatie bepaalt vaak welke interpretatie je aan de stand van de oortjes moet geven. Zo legt een kat die bang is zijn oren plat, maar doet een kat die op een prooi aan het jagen is hetzelfde. En ook tijdens spel gaan de oortjes vaak naar achteren, om te voorkomen dat ze tijdens het stoeien bezeerd raken.

Welke stand van de oortjes betekent wat?

• Oortjes plat en opzij gedraaid (‘platte pet’)
  Er is sprake van angst;
• Oortjes omhoog en naar voren
  De kat is ontspannen. Dit is een ‘neutrale’ houding;
• Oortjes omhoog, naar voren en iets gespitst
  De kat is ergens in geïnteresseerd. Dit is een ‘attente’ houding;
• Oortjes omhoog en opzij gedraaid (‘zadeldak-oren’)
  Als de pupillen bij deze stand van de oortjes klein zijn, dan is de kat geïrriteerd
  Zijn de pupillen bij deze stand van de oortjes groter, dan is de kat verontrust of is er sprake van beginnende angst;
• Oortjes omhoog en licht opzij gedraaid
  Er is sprake van agressie;
• Oortjes plat en naar achteren gedraaid
  De kat is erg bang en er is sprake van angst-agressie.

Een handig hulpmiddel om te checken of je kat haar oren plat heeft in de categorie ‘angst’ is door te kijken naar de punten van de oortjes. Liggen deze op 1 lijn met de rest van het oor? Dan is het een ‘platte pet’ en is er sprake van serieuze angst. Hoe platter de pet, hoe heftiger de angst. Oortjes die niet recht meer staan maar ook nog niet helemaal plat liggen, wijzen op beginnende angst.

De illustratie hierboven komt uit het boek ‘Begrijp ik mijn kat?’ van Nicky Gootjes en Sonja van den End en legt de verschillende posities van het oor het duidelijk uit.

Staart
Naast een belangrijke evenwichtsbewaarder is de staart ook een uitstekend communicatiemiddel. Dit plaatje laat de verschillende staarthoudingen zien.

Welke houding van de staart betekent wat?

• Staart omhoog
  De kat begroet een dier of mens en is vriendelijk;
• Staart omhoog met het puntje ‘geknakt’
  De kat begroet een mens of dier die hij al kent en aardig vindt;
• Staart omhoog en snel trillend
  De kat is heel erg blij om je te zien en vindt jou lief!;
• Licht over de vloer zwiepende staart
  De kat raakt ergens geïrriteerd over;
• Heftig over de vloer zwiepende staart
  De kat raakt zwaar geïrriteerd en eerdere signalen (licht zwiepen) zijn waarschijnlijk genegeerd. Opgepast!;
• Dikke omlaag hangende staart
  De kat is bang;
• Dikke omhoog staande staart
  De kat is boos/agressief;
• Staart naar beneden
  De kat is alert en aan het onderzoeken;
• Staart sierlijk en rustig zwierend langs het lichaam
  De kat is vriendelijk en wil contact.

Snorharen
De stand van de snorharen kan ook helpen de gemoedstoestand van je kat vast te stellen. Een kat die agressief is, heeft de snorharen naar beneden staan en vaak ook iets naar voren (net als een kat op jacht). Een kat die bang is, heeft ze juist naar achteren tegen de wangen aan liggen (als onderdeel van het zichzelf klein maken). Een kat die ontspannen of neutraal is, heeft de snorharen recht staan.

Ogen en pupillen
Grote pupillen wijzen op angst. Hoe groter de pupillen, hoe meer angst er is. Maar grote pupillen wijzen niet altijd op angst! Zo heeft een kat ook grote pupillen tijdens het spelen en bij het jagen. De context waarin je de vergrote pupillen ziet bepaalt dus welke betekenis je er aan kunt geven. Bij agressie heeft een kat juist smalle pupillen.

En dan hebben we nog het knipogen vs staren. Een kat die jou aan zit te staren probeert je een ongemakkelijk gevoel te geven. Waarschijnlijk wil ze iets van je. Terug staren is niet aan te raden. Staren is bij katten een uiting van agressie. Katten die elkaar niet aardig vinden kunnen eindeloos naar elkaar zitten te kijken en ‘fixeren’. Grote kans dat dit uitloopt op ruzie.

De tegenhanger van staren is het knipogen. Een kat die haar oogjes zachtjes dichtknijpt terwijl ze je aankijkt laat daar mee weten: we are cool, alles is oké. Dit is ook een prima manier om een kat die niet op haar gemak is gerust te stellen. Grote kans dat als jij naar die kat knipoogt, er onmiddellijk wat ontspanning optreedt. En dat ze terug knipoogt. Probeer maar!

Mondje
Tot slot het mondje. Een bekje dat licht geopend is, wijst op onrust/beginnende angst.  Zeker in combinatie met een tongetje wat af en toe zonder reden even naar buiten piept, is dat een goede indicator van stress/onrust bij je kat. Een kat die ontspannen is heeft het mondje gesloten. Een kat die heel erg bang is en angst-agressie vertoont zal de tanden ontbloten en met wijd opengesperde bek al blazend duidelijk maken dat de ander haar met rust moet laten.

Blazen/grommen
Over blazen gesproken…blazen wordt vaak gezien als een vorm van agressie, maar is het eigenlijk niet. Een kat blaast bij angst-agressie, het dier is dus bang. Een kat die alleen agressief is en geen angst heeft blaast niet, maar gromt.

De verschillende gemoedstoestanden nog even op een rij:

Normaal/neutraal
– rechte, naar voren gedraaide oortjes
– pupillen zijn smal tot iets verwijd
– snorharen staan naar voren
– de lichaamshouding is ontspannen, rechtop zittend of ontspannen liggend op de zij
– staart ligt of hangt in ontspannen krul achter het lichaam

Alert
– de oortjes staan naar voren en zijn iets gespitst
– de pupillen zijn half verwijd
– de snorharen staan naar beneden, maar nauwelijks naar voren
– de lichaamshouding is naar het punt van interesse gericht
– de staart staat (half) omhoog en is gekruld

Irritatie
– de oortjes staan omhoog maar zijn opzij gedraaid
– de pupillen zijn normaal tot licht verwijd
– de snorharen staan opzij
– het lichaam richt zich een beetje naar achteren

Angst
– er zijn platte, opzij gedraaide oren
– de pupillen zijn groot
– de snorharen staan naar achteren
– er is een ineengedoken lichaamshouding, staart zit strak om het lichaam
– het hele lichaam is naar achteren gericht, klaar om te vluchten
– de kat probeert zich te verstoppen, te vluchten en contact te vermijden

Agressie
– de oortjes staan opzij maar rechtop
– de kat heeft smalle pupillen en een starende blik (‘fixeren’)
– de snorharen staan naar beneden en soms ook iets naar voren
– de kop is een beetje naar beneden gekantelt, met ogen omhoog gericht
– er is een recht opstaande lichaamshouding, met rug iets oplopend. De staart zit achter het lichaam, maar wel dicht er bij
– het hele lichaam is naar voren gericht, klaar om tot actie over te gaan

Angst-agressie
– de oortjes liggen plat
– de pupillen zijn verwijd
– de snorharen staan naar achteren
– er is een ineengedoken lichaamshouding
– de kat blaast

Defensieve agressie/dreighouding
– de oortjes staan opzij en naar beneden/plat
– de rug wordt gebold, haren staan rechtop (‘heksenrug’)
– dikke staart langs het lichaam
– de kat laat het lichaam groter lijken, gaat zijwaarts staan en beweegt heel langzaam
– de kat blaast

De grenzen tussen deze verschillende gemoedstoestanden zijn soms vaag en lopen nog wel eens in elkaar over. De lichaamstaal van de kat kan tegenstrijdig zijn en een kat kan ook ‘overspringen’ van het ene gedrag in het andere gedrag. Dat zie je vooral als een kat zelf ook niet zo goed raad weet met de situatie. De context waarin de verschillende lichaamshoudingen zich laten zien zijn dus minstens net zo belangrijk als de lichaamshoudingen en mimiek zelf.

Tot slot nog een aantal voorbeelden, waarbij je meteen ziet dat het niet altijd zo zwart/wit is:

Dit is een defensieve dreighouding, maar de kat is ook een beetje bang. De staart is dik en naar beneden gericht, dat wijst op angst. De oortjes staan opzij maar zijn (nog) niet plat, wel al iets naar beneden gekeerd. De pupillen zijn verwijd.

Dezelfde kat, maar nu is zijn houding wat minder bang. De staart is nog steeds dik maar staat nu omhoog, de oortjes staan wat rechter. De nageltjes zijn nu zichtbaar, dat was eerder nog niet het geval.

Tegelijkertijd is de gehele lichaamshouding juist weer wat meer naar achteren gericht. En dus niet, zoals je bij agressie ziet, naar voren gericht.

Deze nog jonge kat staat een beetje in dubio over wat hij met de situatie aan moet. Hij is waarschijnlijk volop aan het oefenen hoe hij zo imponerend mogelijk overkomt.

Bij dit arme poesje is er duidelijk sprake van angst. De oortjes zijn platter dan plat, de pupillen vergroot. Ze zit helemaal ineengedoken en gooit er waarschijnlijk een heel zielig miauwtje uit.

Ze zou ook zomaar richting angst-agressie kunnen gaan, de foto laat dat niet helemaal zien. Ook hier is het nog een jong poesje die nog volop in het leerproces zit.

Deze poes is ongerust en een beetje bang, maar nog niet angstig. De oren staan namelijk nog omhoog, maar niet helemaal rechtop. De pupillen zijn al wel verwijd. Ook heeft ze een ingedoken lichaamshouding. Het tongetje verraad dat ze snel aan haar bekje likt, een teken van stress.

Waarschijnlijk is een paar momenten hierna een meer angstige houding te zien geweest, met de oren plat.

Deze kat laat angst-agressie zien. Oren plat, pupillen vergroot, en hij blaast. Not a happy camper.

Dit is een verwarrende. Deze kat laat agressie zien, maar hij is ook wat onzeker. De oren staan rechtop, dus hij is niet bang. Maar de lichaamshouding is ineengedoken en de pupillen zijn vergroot.

Deze kat is niet zeker van zijn zaak maar gaat in elk geval, zij het voorzichtig, in de aanval.

Tot slot nog een foto die laat zien dat lichaamstaal van de kat dicht bij elkaar kan liggen maar toch iets heel anders kan betekenen.

Deze kat zit ineengedoken met verwijde pupillen maar is alles behalve bang. Hij heeft een mooi prooitje gezien en die gaat hij zo bespringen 🙂